In 2024 heeft een tragische mijlpaal zich voltrokken: voor het eerst sinds het begin van systematische monitoring zijn bosbranden wereldwijd verantwoordelijk voor meer ontbossing dan landbouw. Deze ontwikkeling markeert een verontrustend keerpunt in het gevecht voor bosbehoud en voor de toekomst van duurzaam bouwen met hout.
Misschien vind je dit ook interessant
Een schokkende realiteit
Volgens de meest recente gegevens van Global Forest Watch, gebaseerd op satellietanalyses van het GLAD Lab (Global Land Analysis and Discovery) van de Universiteit van Maryland, en beheerd door het World Resources Institute (WRI), ging in 2024 wereldwijd 30 miljoen hectare bos verloren. Tropische primaire bossen, de meest biodiverse en koolstofrijke bossen op aarde, verloren alleen al 6,7 miljoen hectare. In maar één jaar. Dat is een gebied bijna twee keer zo groot als België. Verontrustend is dat bijna de helft van dit verlies direct te wijten was aan branden.
Klimaatverandering als katalysator
Waar branden in het verleden slechts 20% van het bosverlies veroorzaakten, ligt dat aandeel in 2024 op 50%. Dit weerspiegelt de desastreuze rol van klimaatverandering. De combinatie van El Niño en toenemende mondiale temperaturen zorgde voor extreem droge omstandigheden, waardoor branden die ooit klein en beheersbaar waren, uitgroeiden tot megabranden. In landen als Brazilië en Bolivia werd brandstichting, vaak illegaal en met als doel land vrij te maken voor landbouw, versterkt door extreme droogte.
Brazilië in brand
Brazilië, thuis van het grootste tropisch regenwoud op aarde, was verantwoordelijk voor 42% van het wereldwijde verlies aan tropisch oerbos. In 66% van deze gevallen waren branden de boosdoener, oftewel een zesvoudige toename ten opzichte van 2023. Hoewel de regering onder president Lula stappen heeft gezet richting herbebossing en bescherming, is zonder structurele brandpreventie en een verschuiving naar duurzaam landgebruik de kans groot dat eerder behaalde milieuwinsten verloren gaan.
Impact op houtbouw en klimaat
Voor de houtbouwsector zijn deze cijfers ronduit zorgwekkend. Bossen zijn niet alleen natuurlijke koolstofreservoirs, maar vormen ook de basis voor duurzaam geproduceerde houtproducten. Tropisch hardhout uit legale, verantwoord beheerde bossen, mits correct gecertificeerd, is een essentieel bouwmateriaal. Maar wanneer bossen verdwijnen door brand en ongecontroleerde ontginning, neemt niet alleen de beschikbaarheid af, ook de betrouwbaarheid van herkomst wordt steeds moeilijker te garanderen.
Bovendien brengen bosbranden extra broeikasgassen in de atmosfeer. Alleen al in 2024 veroorzaakten bosbranden een uitstoot van 4,1 gigaton CO₂, zeker vier keer meer dan de wereldwijde commerciële luchtvaart in hetzelfde jaar. Daarmee wordt de klimaatcrisis versterkt, en ontstaat een gevaarlijke vicieuze cirkel: warmere temperaturen leiden tot meer branden, die weer leiden tot meer uitstoot en nog snellere opwarming.
Een wereldwijde kettingreactie
Niet alleen Latijns-Amerika wordt getroffen. In de Democratische Republiek Congo, de Republiek Congo, maar ook Rusland, Canada en zelfs het zuidoosten van Azië steeg het verlies aan bosareaal dramatisch. Zelfs in landen die eerder vooruitgang boekten, zoals Colombia, keerde het tij weer. Terwijl illegale mijnbouw, cocaproductie en conflicten bijdragen aan ontbossing, zijn ook hier branden steeds vaker aanwezig in ecosystemen die daar historisch niet op zijn aangepast.
Tijd voor radicale verandering
De Glasgow Leaders Declaration, ondertekend in 2021 door meer dan 140 landen met de belofte om tegen 2030 ontbossing te stoppen en terug te draaien, lijkt verder weg dan ooit. In plaats van jaarlijkse reductie, is het bosverlies in 2024 met maar liefst 80% toegenomen. Dat is geen stagnatie – dat is regressie.
Wat er moet gebeuren? Volgens onderzoekers en natuurorganisaties zijn er vier kernacties nodig:
-
- Versterkte brandpreventie en -bestrijding: vooral op lokaal niveau, met investeringen in gemeenschappen die het bos beschermen.
-
- Deforestatievrije toeleveringsketens: bedrijven moeten hun verantwoordelijkheid nemen voor hun grondstoffen, van soja en palmolie tot hout.
-
- Steun voor inheemse gemeenschappen: deze groepen zijn de beste beschermers van bossen, maar worden vaak buitengesloten van besluitvorming.
-
- Politieke daadkracht en internationale solidariteit: rijke landen moeten ontwikkelingslanden ondersteunen, niet alleen met beloftes, maar met middelen en technologie.
Voor de houtbouwsector, die afhankelijk is van gezonde bossen en geloofwaardige certificering, is dit een existentiële waarschuwing. We kunnen niet bouwen met hout als de bossen waarop we vertrouwen verdwijnen in vlammen. De tijd van louter mooie woorden is voorbij. De toekomst van bossen en van duurzame houtbouw ligt in de handen van mensen, bedrijven en regeringen die vandaag durven te handelen.
Lees hier het hele onderzoek van het World Resources Insitute.
Wil je meer weten over (duurzaam) bosbeheer? Klik dan hier!
