Internationaal onderzoek wijst uit: gemengde bossen zijn productiever, stabieler en klimaatbestendiger
In de strijd tegen klimaatverandering en het tekort aan duurzame bouwmaterialen krijgt houtbouw steeds meer aandacht. Maar waar moet al dat hout vandaan komen? Een grootschalige internationale studie, gepubliceerd in Global Change Biology, toont aan dat bossen met meerdere boomsoorten niet alleen ecologisch robuuster zijn, maar ook productiever.
Misschien vind je dit ook interessant
De studie, geleid door dr. Joel Jensen van de Zweedse Landbouwuniversiteit (SLU), analyseerde gegevens van meer dan 83.000 bomen uit 21 bosdiversiteitsexperimenten verspreid over vijf continenten. De resultaten laten zien dat jonge bosaanplant met meerdere soorten sneller groeit en stabieler produceert dan monoculturen. De bevindingen zijn gebaseerd op data uit het internationale onderzoeksnetwerk TreeDivNet, waarin ook Europese en Belgische proefbossen meededen.
Vier soorten is de ‘sweet spot’ in gemengde bossen
De onderzoekers ontdekten een duidelijke relatie tussen soortenrijkdom en groei. Naarmate het aantal boomsoorten toenam, steeg de jaarlijkse houtproductie tot een verzadigingspunt bij ongeveer vier à vijf soorten per perceel.
Dr. Jensen legt uit:
“Gemengde aanplant blijkt niet alleen beter te groeien, maar doet dat ook consistenter. De variatie in groei tussen plots neemt af naarmate er meer soorten staan.”
Met andere woorden: gemengde bossen leveren meer voorspelbare opbrengsten, iets wat voor bosbeheerders en houtbouwketens economisch aantrekkelijk is. Bovendien zijn deze bossen beter bestand tegen stressfactoren zoals droogte, ziekten, stormschade en overige risico’s die door klimaatverandering toenemen.
Combineren van snel en traag loont
Het onderzoek onderscheidt twee typen bomen: ‘acquisitieve’ soorten die snel groeien en veel voedingsstoffen opnemen, en ‘conservatieve’ soorten die trager groeien maar efficiënter met hulpbronnen omgaan.
Wanneer deze typen gecombineerd worden, ontstaat een win-win. De snelgroeiende soorten drijven de productiviteit op, terwijl de trage soorten zorgen voor stabiliteit en minder concurrentie. In zulke gemengde bossen kunnen beide strategieën optimaal tot hun recht komen.
De onderzoekers noemen dat het “selectie-effect”: de aanwezigheid van een paar productieve soorten die de gemiddelde groei van de hele aanplant omhoogtrekken. Daarnaast speelt de “complementariteit” een rol. Dit is de manier waarop soorten elkaar aanvullen door verschillende niches te gebruiken.
Uit de analyses blijkt dat bij jonge aanplant het selectie-effect domineert: ongeveer 77% van de productiviteitswinst komt van snelgroeiende soorten. Naarmate het bos ouder wordt, verwachten de onderzoekers dat de complementariteit steeds belangrijker wordt.
Functie belangrijker dan vorm
Een opvallende conclusie is dat niet de uiterlijke variatie, de hoogteverschillen of kronen, bepalend is voor de productiviteit, maar de functionele diversiteit: verschillen in eigenschappen zoals houtdichtheid, bladsamenstelling en stikstofgehalte.
Bossen met grote variatie in houtdichtheid blijken de hoogste productiviteit te halen. “Een menging van lichte, snelgroeiende soorten en zwaardere, trager groeiende soorten benut hulpbronnen efficiënter,” aldus Jensen.
Voor de houtbouwsector is dat interessant: lichte houtsoorten zorgen voor snelle aanwas, terwijl soorten met een hogere houtdichtheid zorgen voor sterk en duurzaam constructiehout. Een gemengd bos combineert dus ecologische winst met economisch rendement.
Van monocultuur naar menging
Het onderzoek plaatst kanttekeningen bij het eeuwenoude idee dat monoculturen productiebossen efficiënter maken. Hoewel monoculturen op korte termijn uniform hout leveren, blijken ze kwetsbaarder voor verstoringen en leveren ze op termijn minder biomassa dan diverse aanplant.
De historische voorkeur voor monoculturen, vooral in de naoorlogse bosbouw, heeft geleid tot bossen die gevoelig zijn voor droogte, plagen en storm. De onderzoekers stellen dat de overstap naar soortenrijke aanplant noodzakelijk is voor zowel klimaatadaptatie als houtvoorziening.
In Europa ontstaan al voorbeelden van die omslag. In Vlaanderen lopen binnen FORBIO en IDENT diverse proefaanplantingen waarin eik, berk, linde en esdoorn worden gecombineerd. Ook in Nederland experimenteren bosbeheerders steeds vaker met gemengde aanplant van inlandse en zuidelijke soorten om beter bestand te zijn tegen klimaatverandering.
Houtbouw als motor voor biodivers bosbeheer
De bevindingen hebben directe relevantie voor de houtbouwsector. De vraag naar biobased bouwmaterialen stijgt snel, maar om houtbouw écht duurzaam te maken, moet ook de productiebasis ecologisch robuust zijn.
Gemengde bossen bieden daar een uitweg:
- Ze groeien sneller en slaan meer koolstof op;
- Ze reduceren risico’s op uitval door ziekten of klimaatstress;
- En ze leveren gevarieerd hout, van snelgroeiend constructiemateriaal tot hoogwaardig fineerhout. Ontdek hier alle duurzame houtsoorten!
Voor beleidsmakers betekent dit dat subsidies en herbebossingsprogramma’s meer moeten sturen op functionele diversiteit in aanplant in plaats van enkel op oppervlak of CO₂-doelen.
Voor houtbouwers biedt het kansen voor ketensamenwerking met natuurbeheerders: investeren in gemengde bossen is investeren in de grondstofzekerheid van morgen.
Conclusie: gemengde bossen is het nieuwe rendement
Het onderzoek van Jensen en collega’s levert overtuigend bewijs dat soortenrijke bossen beter presteren dan monoculturen – ecologisch én economisch.
Door te mengen in plaats van te uniformeren, kunnen bosbeheerders de groei versnellen, de risico’s spreiden en bijdragen aan de klimaatdoelen.
De boodschap voor de houtbouw is helder: diversiteit loont. In het bos én op de bouwplaats.
Bron:
Jensen, J. et al. (2025). Diversity in Resource Use Strategies Promotes Productivity in Young Planted Tree Species Mixtures. Global Change Biology, 31:e70493.
Open access onder Creative Commons Attribution 4.0 International License (CC BY 4.0).
https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/
De ontwikkelingen in duurzaam bosbeheer gaan ontzettend hard. Houtbouw Netwerk houdt je op de hoogte van alle laatste nieuws en ontwikkelingen.
